دارو چیست؟

دارو، دوا، drug، medicine یا pharmacon مولکول یا ماده ای است که اغلب برای تشخیص، درمان و یا بهبود عملکرد بدن استفاده می شود.

چرا اغلب؟ 
چون می توان گفت هر ماده ای در مقدار کم می تواند بی اثر باشد، در مقدار مناسب دارو و در مقادیر بالا سم.
یکی از کسانی که دیدگاه بالا را داشت، پاراسلسوس بود. 
این دیدگاه یکی از پایه های علومی مانند سم شناسی و کنترل مسمومیت است که تماس با یک ماده ی حتی به ظاهر غیر سمی در زمان های طولانی می تواند منجر به مسمومیت شود.

داروها می توانند تاثیر خود را از طریق واکنش های فیزیکی ( مانند شربت AlMgS یا همان شربت معده، سایمتیکون) و یا واکنش های شیمیایی(اغلب داروها) اعمال کنند.
به اثر دارو بر بدن فارماکودینامیک و اثر بدن بر دارو فارماکوکینتیک می گویند که شامل مراحل جذب، توزیع، متابولیسم و دفع می باشد.
همه ی مراحل فوق می تواند ریشه ی عوارض جانبی داروها ها باشد:
Adverse Drug Events (Reactions)

چه آن زمان که مولکول دارو روی گیرنده ای شیمیایی قرار می گیرد که طیف بیشتری از واکنش ها در بدن را فعال می سازد (برای همین در طراحی دارو، انتخابی و اختصاصی بودن مزیت است) و یا حتی در مرحله ی متابولیسم متابولیت های حاصل از واکنش شیمیایی، عوارض ناخواسته ای برای ما ایجاد کند.

برای گزارش دهی عوارض جانبی داروها علمی به نام فارماکوویژیلانس وجود دارد که به آن باز خواهیم گشت، در این رشته تفاوت adverse drug event و adverse drug reaction را هم درخواهیم یافت.

بارها شنیده ایم که دارو را از داروخانه تهیه کنیم، نه جای دیگر؛ علت آن است که نظارت بر زنجیره ی تامین از کارخانه تا داروخانه در آن به درستی صورت گرفته باشد و استانداردهای لازم نیز رعایت شده باشد تا نیازهای مراجع به درستی برطرف شود.
مهم ترین نیاز های مراجع داروسازی سه چیز است: quality یا کیفیت، safety یا ایمنی و efficacy یا اثربخشی.

برای اطمینان از این که این سه اصل از همان اول زنجیره یعنی هنگام ساخت در کارخانه هم رعایت می شوند یک مسئول فنی داروساز واجد صلاحیت بر تمام روندهای کارخانه نظارت کند.
علاوه بر آن، واحد کیفیت دارای دو قسمت به نام های کنترل کیفیت و تضمین کیفیت نیز می باشد: 
Quality Control and Quality Assurance

واحد کنترل کیفیت دارای بخش های کنترل حین تولید، کنترل فیزیکوشیمیایی و کنترل میکروبی است تا از آزمایش ها و واکنش های مربوطه برای اطمینان از واجد شرایط بودن  مواد اولیه، اقلام بسته بندی و داروی نهایی را انجام داده و هر مورد را pass یا reject کنند.

تضمین کیفیت اما  فرایندهای موجود در تمام واحدهای شرکت را تصویب و بر درستی انجام آن نظارت می کند تا میزان ریسک های احتمالی تاثیرگذار بر کیفیت، ایمنی و اثربخشی کمینه شود تا خروجی این سیستم بزرگ، دارویی با کیفیت باشد.

این بخشی از داستان یک دارو بود، در مقالات بعدی به قسمت های دیگر این زنجیره و داستان نور می افکنیم.